Thuật ngữ “chủ sở hữu hưởng lợi” không còn là quy định xa lạ với các doanh nghiệp, bởi thuật ngữ này đã được quy định trong Luật phòng chống rửa tiền 2022. Tuy nhiên thời điểm trước đó chưa có quy định bắt buộc doanh nghiệp phải thực hiện kê khai cũng như chưa có hướng dẫn về biểu mẫu, cách thức xác định cũng như phương thức để kê khai chủ sở hữu hưởng lợi. Chính những điều này đã vô hình trung đặt nền tài chính Việt Nam vào cùng xám với việc không đủ minh bạch trong các vấn đề về tài chính, khiến một số nhà đầu tư lo ngại về tính an toàn. Xuất phát từ lo ngại trên, từ ngày 1.7.2025, Luật doanh nghiệp sửa đổi bổ sung đã đặt ra quy định mọi doanh nghiệp đều phải thực hiện kê khai chủ sở hữu hưởng lợi, bao gồm cả các doanh nghiệp nước ngoài khi hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, bài viết dưới đây sẽ chia sẽ tất cả những điều mà nhà đầu tư và doanh nghiệp nước ngoài cần biết về chủ sở hữu hưởng lợi.

Đối với các doanh nghiệp FDI – vốn thường có cấu trúc sở hữu đa tầng, liên quan đến nhiều pháp nhân trung gian và nhà đầu tư nước ngoài – việc xác định đúng chủ sở hữu hưởng lợi không còn là lựa chọn tùy nghi mà là nghĩa vụ bắt buộc. Nếu không thực hiện đầy đủ và kịp thời, doanh nghiệp có thể đối mặt với rủi ro pháp lý, chế tài hành chính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín trong mắt nhà đầu tư, cơ quan quản lý và đối tác tài chính. Trong bối cảnh đó, bài viết dưới đây của CDLAF sẽ chia sẻ rõ hơn về chủ sở hữu hưởng lợi và những hành động mà các doanh nghiệp cần thực hiện.

1. Kê khai chủ sở hữu hưởng lợi theo cấu trúc vốn của doanh nghiệp nước ngoài

Chống chuyển giá, chống xói mòn thuế luôn là những vấn đề nóng mà không chỉ chính phủ Việt Nam quan tâm mà còn là một trong các tiêu chí mà các tổ chức quốc tế dựa vào đó để đánh giá tính minh bạch của thị trường tài chính Việt Nam. Xuất phát từ điều này mà các quy định mới đã đặt ra nghĩa vụ bắt buộc cho doanh nghiệp nước ngoài khi kinh doanh tại Việt Nam.

Một trong những điểm nổi bật của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là cấu trúc sở hữu vốn đa tầng, đặc biệt là tại các công ty đa quốc gia, hoặc các công ty mà nó được thiết lập thông qua các quỹ đầu tư, hoặc tại các công ty mà họ đang hiện diện tại Việt Nam thông qua một thỏa thuận nominee được xác lập tại quốc gia thứ ba – nơi thừa nhận quan hệ nominee, quan hệ thuê ngoài chủ sở hữu vốn. Nếu theo quy định trước đây, việc xếp tầng lớp cấu trúc chỉ thể hiện trong hồ sơ doanh nghiệp, thì hiện tại theo quy định mới, doanh nghiệp phải dựa trên cấu trúc đó để xác định chính xác cá nhân nhà đầu tư nào là chủ sở hữu hưởng lợi, văn bản này phải được nộp và lưu trữ tại công ty.

Chính vì vậy với các doanh nghiệp FDI, viêc kê khai chủ sở hữu hưởng lợi sẽ phải xem xét cấu trúc vốn của chính chủ sở hữu là các nhà đầu tư nước ngoài, việc xem xét sẽ dựa vào hồ sơ pháp lý của chủ sở hữu được xác lập tại nước ngoài, lưu ý rằng điều này sẽ áp dụng đối với các chủ sở hữu là tổ chức nước ngoài tại Việt Nam. Đối với nhà đầu tư là cá nhân thì cá nhân này được xác định là chủ sở hữu hưởng lợi, ngoại trừ cá nhân nhà đầu tư này đang trong mối quan hệ thỏa thuận sở hữu vốn với một cá nhân, tổ chức khác.

2. Khung pháp lý nào quản lý chủ sở hữu hưởng lợi trong các doanh nghiệp có vốn nước ngoài tại Việt Nam

Quy định về chủ sở hữu hưởng lợi như đã chia sẻ ở trên, theo đó đã được quy định tại Luật Phòng, chống rửa tiền 2022. Tuy nhiên các quy định này đang tập trung tại một số đối tượng có giao dịch đặc biệt và không đặt ra nghĩa vụ kê khai với tất cả các doanh nghiệp. Theo đó Luật phòng chống rửa tiền đặt ra nghĩa vụ thu thập, xác minh, cập nhật, lưu trữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi trong quá trình hoạt động của nhóm doanh nghiệp có những giao dịch về tài chính, ngân hàng, điều này cũng thể hiện rõ sự cam kết của Việt Nam theo các cam kết tài chính quốc tế.

Kể từ ngày 1.07.2025, Luật doanh nghiệp sửa đổi, bổ sung đã chính thức đặt ra quy định bắt buộc tất cả các doanh nghiệp thực hiện việc kê khai chủ sở hữu hưởng lợi, thời điểm kể khai sẽ tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Theo đó, văn bản luật này đã quy định “Chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp có tư cách pháp nhân (sau đây gọi là chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp) là cá nhân có quyền sở hữu trên thực tế vốn điều lệ hoặc có quyền chi phối đối với doanh nghiệp đó, trừ trường hợp người đại diện chủ sở hữu trực tiếp tại doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và người đại diện phần vốn nhà nước tại công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên theo quy định của pháp luật về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp.”.

Vậy tiêu chí nào để xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp? để xác định cá nhân nào là chủ sở hữu hưởng lợi thì phía doanh nghiệp FDI cần dựa vào các tiêu chí liên quan đến sở hữu vốn và quyền chi phối các quyết định của doanh nghiệp đó, cụ thể:

• Cá nhân sở hữu trực tiếp hoặc sở hữu gián tiếp từ 25% vốn điều lệ hoặc 25% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của doanh nghiệp;
• Cá nhân có quyền chi phối việc thông qua ít nhất một trong các vấn đề sau: Bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc bãi nhiệm đa số hoặc tất cả thành viên hội đồng quản trị, chủ tịch hội đồng quản trị, chủ tịch hội đồng thành viên; người đại diện theo pháp luật, giám đốc hoặc tổng giám đốc của doanh nghiệp; sửa đổi, bổ sung điều lệ của doanh nghiệp; thay đổi cơ cấu tổ chức quản lý công ty; tổ chức lại, giải thể công ty.
• Cá nhân sở hữu gián tiếp theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều này là cá nhân sở hữu từ 25% vốn điều lệ hoặc 25% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của doanh nghiệp thông qua tổ chức khác.

Như vậy, người thành lập doanh nghiệp, doanh nghiệp kê khai, thông báo với Cơ quan đăng ký kinh doanh thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp như sau:Cá nhân là cổ đông sở hữu từ 25% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết trở lên; Cá nhân là thành viên sở hữu từ 25% vốn điều lệ trở lên của công ty hợp danh, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên; Cá nhân là chủ sở hữu công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Đồng thời doanh nghiệp lưu giữ danh sách chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp đã kê khai, thông báo với Cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh theo quy định dưới hình thức văn bản giấy hoặc văn bản điện tử.

3. Hướng dẫn cách thức xác định chủ sở hữu hưởng lợi trong cấu trúc vốn của doanh nghiệp FDI

Như đã chia sẻ ở trên, với cấu trúc đa tầng và có sự đan xen bởi quy định pháp luật nước ngoài, do đó việc xác định chủ sở hữu hưởng lợi sẽ không đơn thuần như các doanh nghiệp Việt Nam. Theo đó, doanh nghiệp cần:

• Thu thập đầy đủ hồ sơ pháp lý liên quan đến tất cả các pháp nhân trung gian trong chuỗi đầu tư, như: giấy phép hoạt động, điều lệ, quyết định bổ nhiệm, thỏa thuận cổ đông hoặc bất kỳ văn bản nào khác theo pháp luật nước ngoài.
• Tra ngược lại chuỗi sở hữu gốc ban đầu từ cơ sở nhà đầu tư tại Việt Nam, nhằm xác định chủ sở hữu thực sự từ đó xác định được chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân nào.
• Xác định quyền kiểm soát thực tế, bởi một số cá nhân quản lý, sở hữu vốn dựa trên các thỏa thuận tại các quốc gia mà pháp luật quốc gia đó chấp thuận cho thỏa thuận nominee.

Việc xác định và công bố thông tin chủ sở hữu hưởng lợi không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là trách nhiệm quản trị chiến lược của mỗi doanh nghiệp FDI. Doanh nghiệp cần nhận thức rõ vai trò của mình trong việc tuân thủ: Kê khai trung thực và đầy đủ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi ngay từ khi thành lập doanh nghiệp và trong suốt quá trình hoạt động. Thường xuyên cập nhật khi có thay đổi trong cơ cấu sở hữu, chuyển nhượng cổ phần, thay đổi pháp nhân trung gian hoặc cơ cấu điều hành thực tế.

Thời gian viết bài: 26/08/2024

Bài viết ghi nhận thông tin chung có giá trị tham khảo, trường hợp bạn mong muốn nhận ý kiến pháp lý liên quan đến các vấn đề mà bạn đang vướng mắc, bạn vui lòng liên hệ với Luật sư của chúng tôi theo email info@cft.vn

Bạn có thể tham thảo thêm:

• Nghĩa vụ của các bên trong quá trình xử lý dữ liệu cá nhân theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP